مقدمه: بحرانی پنهان در پس مدرک‌ها

نرخ باسوادی در پاکستان حدود ۶۲.۳٪ است، اما سواد به تنهایی به معنای شفافیت شغلی نیست. حتی در میان دانش‌آموزانی که موفق به اتمام مدرسه یا دانشگاه می‌شوند، برنامه‌ریزی شغلی هنوز یک خلأ چشمگیر است. این فقط یک آمار نیست، بلکه بحرانی است ملی که در ظاهر زندگی روزمره پنهان شده است.

در مسیر یاری رساندن به دانش‌آموزانی که رویای تحصیل در خارج دارند—که همین امر منجر به تأسیس Effec Global Education Consultants  شد—به یک الگوی نگران‌کننده برخورد کردیم: اکثر دانش‌آموزان در انتخاب رشته یا مسیر شغلی خود، بی‌هدف و ناآگاهانه عمل می‌کردند. آینده‌ی خود را هدایت نمی‌کردند، بلکه تحت فشار خانواده، سنت‌ها و یا سردرگمی اجتماعی پیش می‌رفتند.

واقعیت انتخاب: چه کسی تصمیم می‌گیرد؟

وقتی از دانش‌آموزان پرسیدیم چگونه رشته تحصیلی خود را انتخاب کردند، معمولاً پاسخ‌هایی چون این شنیدیم:

• "پدر و مادرم می‌خواستند اینو بخونم".
• "پسرخاله‌ام پزشکه، منم دنبالش رفتم".
• "این رشته در جامعه احترام داره".
• "سردرگم بودیم، یه چیزی انتخاب کردیم که از هیچی بهتره".

این پاسخ‌ها فقط تجربه‌های فردی نبودند؛ بلکه نشان‌دهنده‌ی یک الگوی تصمیم‌گیری منفعلانه بودند که بر اساس توقعات بیرونی نه علاقه‌های درونی شکل گرفته بودند. و عجیب‌تر اینکه اعضای تیم ما هم در این پاسخ‌ها، گذشته‌ی خود را می‌دیدند.

این تأمل ما را وادار کرد که تصویری وسیع‌تر از وضعیت آموزش در کشور ترسیم کنیم.

یک شکاف ساختاری: نبود برنامه‌ریزی شغلی در نظام آموزشی پاکستان

سردرگمی شغلی در پاکستان فراتر از طبقه اجتماعی، منطقه و نوع مدرسه است. در هر دو نظام آموزش دولتی و خصوصی، راهنمایی شغلی ساختاریافته یا وجود ندارد یا به‌ندرت و غیرسیستماتیک ارائه می‌شود:

• مدارس دولتی: معمولاً با کمبود بودجه، ازدحام جمعیت و تمرکز صرف بر نتایج امتحانات مواجه‌اند. مشاوره شغلی تقریباً نادیده گرفته می‌شود.
• مدارس خصوصی: علی‌رغم داشتن امکانات بهتر، هنوز برنامه‌ریزی شغلی منظم و پیشگیرانه ندارند.

در نتیجه، دانش‌آموزان از هر طبقه‌ای با یک مشکل بنیادی مشترک روبرو هستند: آن‌ها یاد می‌گیرند چگونه امتحان بدهند، نه اینکه چگونه آینده‌ی خود را بسازند.

نشانه‌هایی از تغییر—اما هنوز کافی نیست

نهادهایی مانند Beaconhouse  شروع به ایجاد مراکز مشاوره کرده‌اند که به دانش‌آموزان کمک می‌کند نقاط قوت خود را شناسایی کنند، گزینه‌های شغلی را بشناسند و تصمیم‌های تحصیلی آگاهانه بگیرند. این گامی بسیار مثبت است، اما برای حل این بحران نیاز به یک فرهنگ ملی در زمینه‌ی راهنمایی شغلی داریم.

اکنون در نقطه‌ای هستیم که مشاوره شغلی باید به عنوان بخشی ضروری از آموزش شناخته شود—نه یک گزینه‌ی تجملی.

همان‌طور که بنجامین دیزرائیلی گفته:

"جوانان یک ملت، نگهبانان آینده‌ی آن هستند".

بدون برنامه‌ریزی شغلی، ما خطر از دست دادن پتانسیل نسل آینده را به دلیل سردرگمی و فرصت‌های از دست‌رفته پذیرفته‌ایم.

چه چیزی در افک آموختیم؟

با سال‌ها تجربه در زمینه‌ی کار با دانش‌آموزان در پاکستان و خارج، آموخته‌ایم که تحصیل مقصد نیست—بلکه پلی برای رسیدن به معنا و هدف است.

اقتصاد جهانی فقط به مدرک نیاز ندارد—بلکه به مهارت، بینش و خلاقیت احتیاج دارد. اما متأسفانه دانش‌آموزان ما وارد دانشگاه می‌شوند بدون برنامه، بدون هدف، و بدون درک از ارتباط آموزش با فرصت‌های واقعی بازار کار.

اعضای تیم ما از حوزه‌هایی چون معماری، حقوق، طراحی گرافیک، روابط بین‌الملل و صنعت بازی‌سازی هستند. وقتی به عقب نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که اگر در زمان مناسب مشاوره‌ی شغلی دریافت کرده بودیم، مسیر تحصیلی ما می‌توانست هدفمندتر و کارآمدتر باشد.

اقدام عملی: مشاوره‌ی رایگان و گفت‌وگوی آگاهانه

این آگاهی ما را وادار به اقدام کرد. امروز افک برنامه‌های مشاوره شغلی رایگان را در دانشگاه‌ها و کالج‌های پاکستان برگزار می‌کند. ما به دانش‌آموزان فرصت می‌دهیم تا پرسش کنند، بررسی کنند، و نقشه‌ی راهی مطابق با توانمندی‌ها و علاقه‌های شخصی خود ترسیم کنند.

و این مقاله هم بخشی از همان ابتکار عمل است—دعوتی به والدین، معلمان و سیاست‌گذاران برای پذیرش این واقعیت که راهنمایی شغلی یک نیاز اساسی است، نه یک انتخاب لوکس.

ما می‌خواهیم چرخه‌ی سردرگمی را بشکنیم و به دانش‌آموزان ابزارهایی بدهیم تا آینده‌ای بر اساس انتخاب، نه تصادف بسازند.

نتیجه‌گیری: آینده‌ای که با راهنمایی آغاز می‌شود

دانش‌آموزان پاکستانی سرشار از استعداد، تاب‌آوری و آرزو هستند. اما آرزو بدون جهت‌یابی، می‌تواند به ناامیدی یا هدررفت استعداد منجر شود.

راهنمایی شغلی فقط درباره‌ی شغل نیست. بلکه درباره‌ی درک هویت، نقاط قوت، و هدف زندگی است. این فرایند، ضمانتی است برای تصمیم‌گیری آگاهانه و پایه‌ای برای رشد اقتصادی و فردی.

زمان آن فرا رسیده است که نظام آموزشی پاکستان با پتانسیل دانش‌آموزانش هم‌گام شود—نه فقط با ساخت کلاس‌های بیشتر، بلکه با باز کردن راه‌هایی برای خودشناسی و خودسازی.

تنها در این صورت است که می‌توانیم نسل آینده را نه فقط برای شغل، بلکه برای رهبری، نوآوری و رضایت مادام‌العمر آماده کنیم.

https://www.nation.com.pk/15-Apr-2025/career-counseling-a-critical-need-for-pakistani-students